Arabisch Gom (E414) - Tot poeder gemalen
- Nederlandse naam: Arabisch Gom
- Andere Namen: Acacia, Arabische gom, Soedan rubber, rubber africanum.
- Botanische naam: Gummi arabicum (Acacia Senegal)
- Plantdelen: Harsachtige gom uit de bast
Dit zuiver plantaardige Arabisch Gom wordt gewonnen uit de bast van de Acacia. De makkelijk oplosbare gom is bij uitstek geschikt als drager, vulmiddel, stabilisator en om samenhang te bevorderen.
In zalven bevordert Arabisch Gom de smeerbaarheid (verspreidt zich zeer snel op de huid en dringt gemakkelijk een beetje in de huid), het verzacht de huid en fungeert tegelijkertijd als bescherming.
In de voedingsmiddelenindustrie wordt Arabische Gom op grote schaal gebruikt. In de farmaceutische industrie dient het als een eetbare emulgator, verdikkingsmiddel en beschermend colloïde. In de technische industrie bevordert Arabisch Gom de consistentie in inkt, verf en vernis en wordt toegepast als kleefstof.
In wierook absorbeert Arabische gom aromatische essentiële oliën en andere aromatische stoffen. Arabische gom heeft zelf bijna geen geur en brandt met weinig rook.
Arabische gom is al bekend sinds de oudheid en werd vooral medicinaal gebruikt en als ingrediënt toegevoegd aan kruidenmengsels.
Arabisch Gom - Gummi arabicum (Acacia Senegal)
Arabisch Gom (Gummi arabicum) is een product van bomen van het geslacht Acacia, in het bijzonder de Acacia senegal (ook wel A. arabica of A. verek) en de Acacia seyal. Arabische gom is een harsachtige gom die vrijkomt als de schors van de boom is beschadigd. Andere namen voor Arabische gom zijn acaciagom, hasbab-gom of kordofangom. De boom groeit in een gebied dat zich uitstrekt van West-Afrika tot en met het Arabisch schiereiland. Belangrijke producenten zijn Soedan, Tsjaad, Nigeria en Senegal.
Arabische gom lost langzaam op in water en is enigszins hygroscopisch. In zuivere vorm is de gom bruin, gelig tot vrijwel doorzichtig van kleur. Als het erg droog wordt, gaat Arabische gom brokkelen, als het vochtig is, wordt hij plakkerig. Gom en hars worden regelmatig met elkaar verward. Een gom is (grotendeels) oplosbaar in water, een hars niet of maar zeer gedeeltelijk.
Winning
Van nature barst de schors van de boom van tijd tot tijd. De wond die hierdoor ontstaat wordt afgesloten door de gom en kan vervolgens na een tijdje worden afgestoken. De gom werd voornamelijk door nomaden naar de kusten van de Rode Zee, Middellandse Zee en Atlantische Oceaan gebracht. Tegenwoordig wordt de boom ten behoeve van de winning verwond door er een strook bast van af te snijden.
Geschiedenis
Arabische gom werd 5000 jaar geleden al als bindmiddel gebruikt door de oude Egyptenaren. In Nederland wordt Arabische gom sinds de zeventiende eeuw gebruikt in drop. Men denkt zelfs dat het woord drop afkomstig is van de drop of druppelvorm die Arabische gom kan aannemen als het uit de beschadigde bast druipt. In 1973 ontstond er in Nederland een tekort aan Arabische gom vanwege extreme droogte in de landen van herkomst. Fabrikanten zijn toen overgestapt op vervangers als gelatine en gemodificeerd zetmeel en (later) op xanthaangom. Alleen in traditionele drop wordt nog wel Arabische gom toegepast.
Toepassingen
Voordat synthetische lijmsoorten ontdekt waren, werd Arabische gom gebruikt als lijm, bijvoorbeeld voor postzegels. Ook de plakrand op enveloppen bestaat veelal uit Arabische gom. Arabische gom wordt als medium gebruikt bij plakkaatverf (gouache) — daarbij verhoogt het de glans van de verf, die van zichzelf erg dof is — en als bindmiddel bij aquarelverf, waarbij het typisch geheel door het aquarelpapier geabsorbeerd wordt, zodat er geen brosse verffilm ontstaat en de pigmentkorrels het papier direct kunnen kleuren.
Veel schrijfinktsoorten, waaronder Oost-Indische inkt, bevatten traditioneel Arabische gom. Hier dient het als middel om de inkt mooi te laten vloeien, waardoor de lijnen strak op het papier komen en niet uitlopen.
Arabische gom was tot ver in de twintigste eeuw onmisbaar voor het bedrukken van textiel. De beits die de verf op de juiste plaatsen liet hechten werd met Arabische gom op de stof aangebracht. Met andere kleefstoffen was het niet mogelijk een scherpe rand te krijgen. Er werden zelfs gom-oorlogen gevoerd tussen de Fransen en de Engelsen, die probeerden om een monopoliepositie in West-Afrika te verwerven. Tegenwoordig worden andere kleefstoffen, meestal op basis van gemodificeerd zetmeel, gebruikt.
Arabische gom wordt in voedingsmiddelen als additief gebruikt, namelijk als verdikkingsmiddel, emulgator en stabilisator, bijvoorbeeld in kant-en-klare nagerechten, in dranken, in marshmallows en soortgelijk zacht snoep en in kwaliteitsdrop. De toepassingen lijken op die van gelatine, maar Arabische gom is ook door vegetariërs te eten.
De stof wordt ook in cosmetica en in medicijnen gebruikt, bijvoorbeeld in mascara. In Afrikaanse culturen wordt Arabische gom gebruikt bij maagklachten.
Een bijzondere toepassing van Arabische gom was de gomdruk in de fotografie. Een dik-vloeibaar mengsel van Arabische gom en kaliumdichromaat is gevoelig voor licht. Gemengd met pigment wordt dit mengsel op een vel papier gesmeerd en vervolgens belicht. Door de belichting veroorzaakt het kaliumdichromaat het hard worden van de gom. De zacht gebleven, onbelichte delen, kunnen vervolgens worden weggespoeld. De harde delen met daarin het pigment blijven dus achter. De afdruk is derhalve negatief ten opzichte van het opvallende licht en kan dus gebruikt worden om een negatief vanaf een glasplaat af te drukken. Omdat er verschillende pigmenten en papiersoorten gebruikt kunnen worden is de artistieke vrijheid van de fotograaf groter dan bij gewone op zilverzouten gebaseerde fotografie.
Lijm-receptjes met Arabische gom
Lijm van Arabische gom
- 25 gram Arabische gom
- 15 ml glycerine (verkrijgbaar bij de drogist)
- halve theelepel (géén koffielepel!) water
Alles mengen en het is klaar voor gebruik. Bewaren in een flesje. Houd er rekening mee dat het zijn plak eigenschap verliest als het warmer wordt dan 30 graden.
Envelop lijm van Arabische gom
Arabische gom is ook een prima envelop lijm. Mix het met warm water en een drupje mint olie voor de smaak en het is klaar voor gebruik. Niet bewaren.
Inkt recepten met Arabische gom
Drakenbloed Inkt Lees meer >>
Permanente Zwarte Inkt
- 1 flinke eidooier
- 5 gram Arabische gom
- 225 ml honing
- 3,5 gram roet (zwartsel is te koop in een tube of maak het zelf door een bord boven een brandende kaars te houden)
Meng de eidooier, de Arabische gom en de honing in een kleine kom. Voeg roet toe (zwartsel) om een dikke pasta te maken. Bewaar deze pasta in een goed afgesloten pot. Als je het wil gebruiken meng je een klein beetje pasta met een klein beetje water om de pasta vloeibaar te maken. Deze inkt kun je niet zolang bewaren vanwege het gebruik van de eidooier. Maak niet teveel tegelijk en gebruik het binnen 2 dagen.
Tip: Voeg gemalen kruidnagel bij de eidooier. De houdbaarheid zou enorm toenemen. Niet getest deze tip, maar het is een experiment waard.
"Prussian Blue" Inkt
Los blauwsel op in water. (te koop als optisch wit of poppetje blauw op de wasmiddelen afdeling van je supermarkt). Je kan ook hier Arabische gom aan toevoegen als verdikker zodat de inkt handelbaarder wordt.
Bruine Inkt
- 225 ml kokend water
- 20 gram losse zwarte thee of 9 theezakjes
- 5 gram Arabische gom
Giet kokend water over de thee(zakjes) die je in een hittebestendige schaal hebt gedaan, voeg Arabische gom toe. Laat 15 minuten rusten. Knijp de theezakjes uit om zoveel mogelijk kleurstof uit de zakjes te krijgen. Zeef de vloeistof en even af laten koelen voor je het in een flesje doet.
Je kunt deze inkten gebruiken met een penseel of een kroontjespen. Vast ook met stempels als je zelf een tijdelijk stempelkussen maakt. Stempels reinigen na gebruik van deze inkt (denk hierbij om de lijm eigenschap).
