Wilgenbast - Biologisch

Wilgenbast - gesneden - Biologisch

• Nederlandse naam: Schietwilg
• Volksnamen: Witte wilg, Knotwilg, Schotwilg, Gewone wilg, Bindwilg, Zilverwilg, Bindhout, Bindboom, Stronken, Willig en Tronkboom.
• Botanische naam: Salix alba, Cortex Salicis albae
• Plantdeel: Bast
• Herkomst: Polen

Goden en godinnen: Artemis, Ceres, Hecate, Persephone, Circe, Hera, Mercury, Belili, Belinus, Cerridwen, Selene, Luna, Diana, Brigit

Seizoenfeest: Beltane

Eigenschappen magisch: wensen, Nieuwe maan magie, creativiteit, vruchtbaarheid, vrouwelijke rechten van doorgang, inspiratie, emotie, binding, liefde waarzeggerij, bescherming, genezing.

Eigenschappen geneeskrachtig: Alteratief (herstelt geleidelijk gezondheid), anodyne (verlicht pijn), febrifuge (vermindert koorts), Adstringerend (stopt de capillaire bloeding), antiperiodiek (voorkomt periodieke terugkeer van koorts), Anthelmintic, ontstekingsremmend, analgetisch, antiseptisch, tonicum en wormverdrijvend (doodt wormen).

Schietwilg (Witte Wilg) – Salix alba

In Nederland is de wilg één van de meest voorkomende boomsoorten. Wilgen en populieren horen tot dezelfde familie, de Saliaceae. Ze lijken ook op elkaar. Beide hebben enkelvoudig blad en eenslachtige bloemen, de katjes. Beide houden van lage, vochtige gronden.

Het woord wilg is afgeleid van het Angelsaksische welig wat te maken heeft met buigzaamheid. Anderen beweren dat wilg en weide van het oud-Hoogduitse wida of het Latijnse vieo (= vlechtwerk) afstammen. Salix is afgeleid van het Keltische woord sal = nabij en lis = water. Omdat de wilg snel groeit en diepe sterke wortels heeft, wordt zij vaak geplant om erosie aan de oevers van rivieren tegen te gaan.

Wilg (Salix) is een geslacht van tweehuizige bomen en struiken uit de wilgenfamilie (Salicaceae). Wilgen zijn bladverliezende bomen met verspreide bladstand. De knop heeft één knopschub. De bloeiwijze van de wilg heeft de vorm van een katje en groeit uit de zijknoppen van een eenjarige twijg. De wilgenkatjes zitten of staan, dit in tegenstelling tot de hangende katjes bij populieren. Het geslacht Salix omvat ongeveer driehonderd soorten, waarvan er een twaalftal in Nederland en België voorkomt waar onder de Schietwilg (Salix alba)

De pluizige zaden worden door de wind verspreid maar zijn slechts korte tijd kiemkrachtig. De meeste soorten zijn te vermenigvuldigen door middel van stekken. Wilgen komen in Nederland en België veel voor langs sloten en plassen. Wilgen houden namelijk over het algemeen van een vochtige bodem en groeien zeer snel.

Wilgen zijn pioniersplanten, die langs rivieren met name ontkiemen in ooibossen op de grens van land en water. Doordat de wortels de grond luchtig maken en door de humusvorming van blad en takafval wordt de grond geschikt voor soorten die volgen zoals Es en de Eik.

De watermerkziekte en torsiekrachten van de wind zorgen ervoor dat een wilg meestal niet ouder wordt dan veertig tot vijftig jaar.

Wilgen zijn voor insecten een belangrijke leverancier van stuifmeel. Met name diverse solitaire bijen zijn afhankelijk van bloeiende wilgen.

Schietwilg

De meeste soorten maken een stam. Salix alba wordt daarom Schietwilg genoemd en kan wel tot 28 meter hoog worden. Schietwilgen kunnen worden geknot. In een vlak en open landschap is dit soms noodzakelijk om te voorkomen dat de bomen door een najaarsstorm worden geveld.

De katjes zijn vrij dun, langwerpig, geelgroen in bloei en gesteeld. De onderzijde van het blad is zilverig behaard. De Treurwilg is een variëteit van de Schietwilg. Zijn takken zijn minder bros en buigen mee met de wind.

Wilgen zijn tweehuizig, dat wil zeggen dat mannelijke en vrouwelijke bloemen, de katjes, aan verschillende bomen zitten. Het blad van de meeste wilgen is lancetvormig en een beetje gezaagd. De katjes verschijnen in het voorjaar eerder dan de bladeren en zijn zeer geliefd bij bijen en hommels.

Schietwilg is in Nederland heel algemeen en worden meestal geknot omdat ze nogal eens de neiging hebben om te waaien tijdens najaarsstormen. Ze zijn te vinden in ooibossen, ook wel wilgenvloedbossen genoemd, langs rivieren en beken.

De schors van de Schietwilg bevat salicine dat al lang geleden gebruikt werd als pijnstiller. Er werd daarvoor op de wilgenbast gekauwd of er werd een drank van getrokken. Wilgenhout wordt net als het hout van populieren gebruikt voor het maken van klompen en papier. Om een windmolen af te remmen wordt een 'vang' van blokken wilgenhout gebruikt.

Klompendragers beweren dat klompen, die van wilgenhout vervaardigd zijn, een betere kwaliteit leveren dan die van populierenhout. Ze zouden beter tegen water kunnen en meer warmte geven.

Wilgenhout wordt onder andere gebruikt om kisten, bezems, meubels, klompen, muziekinstrumenten, speelgoed en fineer van te maken. Het is ook populair voor papier en touw. Eén-jarige wilgenscheuten (tenen) zijn populair voor vlechtwerk, mandenmakerij, viskorven, gevlochten schuttingen en matten.

De Wilg word al eeuwenlang gebruikt voor het vervaardigen van erfafscheidingen zoals hek - en vlechtwerk. De Inuit gebruikten het voor het geraamte van hun kajaks. In combinatie met leem werden wilgentakken gebruikt bij de bouw van vakwerkhuizen. In de Voerstreek (België) kan men dit nog zien. Wilgenrijshout wordt tegenwoordig ook tussen palen gevlochten voor het aanleggen van milieuvriendelijke oevers.

Houtskool gemaakt van wilgenhout wordt gebruikt in buskruit en vuurwerk; het heeft namelijk een veel hogere verbrandingssnelheid dan bijvoorbeeld houtskool voor de barbecue.

Wilgenhout is ook zeer geschikt voor houten stelen van gereedschappen. Het looizuur van de Bitterwilg of Purperwilg (Salix purpurea) werd gebruikt om leer te looien.

Historie & Folklore

Geen andere boom is vol vitaliteit en zelfgenererende kracht als de Wilg. Zelfs afgezaagde en schijnbaar dode takken komen tot leven wanneer ze in de grond geplant worden. Van deze eigenschap van ongebreidelde groei wordt volop gebruik gemaakt bij het knotten. De nieuw ontsproten flexibele takken, ook bekend als Wilgentenen, worden regelmatig geoogst en geweven tot manden en licht meubilair. Het hout zelf is vatbaar voor rotting. Wilgen houden ervan om aan de waterkant te groeien, maar ze zijn niet bestand tegen de vernietigende kracht van het water. Wilgen zijn heilig voor de Drievoudige Maangodin, wier mysteriën van wedergeboorte overduidelijk zijn in haar overvloedige vitaliteit. Dit is waarom offergaven aan de Grote Godin altijd plaatsvonden in manden van Wilgentenen. De herscheppende kracht van de boom werd magisch getransformeerd in de heilige offergaven in de manden, zodat ze snel wedergeboren werden in de Onderwereld. De Wilg, heilig voor de Maangodin Hecate, is een boom van magie en betovering en wordt geassocieerd met zuivering en wederopstanding. Heksen maakten hun bezems met de levengevende Wilgentenen.

In de Griekse mythologie krijgt de dichter Orpheus zijn gave voor muziek en poëzie nadat hij in een heilige grot van Persephone een wilg aangeraakt heeft. Wilg werd geassocieerd met vaardigheid in met name muziek. De kast van de lier was gemaakt van wilgenhout. Toen Orpheus naar de onderwereld ging om zijn gestorven geliefde terug te halen, droeg hij wilgentakken voor geluk en bescherming.

De wilg speelt een belangrijke rol in de mythologie, magie en folklore van vele culturen. Hij werd altijd in verband gebracht met dromen, kunstzinnige inspiratie en toverij.

Terwijl de Els koning van het water genoemd wordt, kan men de Wilg als koningin zien.

De wilg is gewijd aan verschillende Griekse goden en godinnen zoals Proserpina, Orpheus, Hecate, Circe, Belenus, Artemis en Hermes. Een van de belangrijkste eigenschappen van de wilg is vruchtbaarheid. Steek je een takje in de grond, dan groeit daar meteen een boompje uit. Door zijn slanke, beweeglijke twijgen werd hij ook in verband gebracht met de slang, die aan Proserpina gewijd was.

De priesters van Asclepius legden traditioneel wilgentakken in het bed van onvruchtbare vrouwen om daarmee de mystieke slangen, fallisch symbool van de vruchtbaarheid,  uit de onderwereld tevoorschijn te lokken die genezing zouden kunnen brengen.

Later veranderde de opvatting over slangen. De wilg werd gebruikt om slangen te verjagen. Asclepius zelf werd afgebeeld met een slang die zich rond een van zijn armen wond. Men geloofde dat hij daardoor macht over langen had. De antieke Spartaanse vruchtbaarheidsrituelen van de godin Artemis demonstreerden het verband van de wilg met vruchtbaarheid en bevruchting. Mannen werden met wilgenroeden aan boomstronken vastgebonden en zo lang afgeranseld tot zij een erectie kregen om met hun sperma en bloed het land vruchtbaar te maken.

De wilg was ook een bijzondere boom voor dichters want het geluid van de zwaaiende takken inspireerde hen. De Griekse zanger Orpheus zou zijn talent ontvangen hebben van de wilg door wilgentakken met zich meegedragen te hebben tijdens zijn reis door de onderwereld. Omdat zijn talent bij Apollo erg in de smaak viel, kreeg hij van hem een lier om daarop te musiceren. Hij zou niet alleen wilde dieren met zijn muziek betoverd te hebben, maar ook bomen en de rotsen van de Olymp die in beweging kwamen om Orpheus te volgen. Oppergod Zeus vervulde de wens van Apollo en gaf de lier van Orpheus een plaats tussen de sterren.

Een reliëf in de tempel van Delphi toont Orpheus leunend tegen een wilgenstam. Met zijn handen raakt hij de takken aan.

Maar er is ook een donkere kant van de wilg in verband met dood en rouw. De Griekse tovenares Circe zou een begraafplaats met wilgen beplant hebben die gewijd waren aan Hecate en de maan magie. Mannelijke lijken werden in ossenhuiden gewikkeld en in de toppen van de bomen achtergelaten, overgelaten aan de elementen en de vogels.

Volgens de oude Keltische folklore wordt aanbevolen om een jonge wilg te planten en zijn groei te observeren. Daardoor zou de ziel gemakkelijker haar weg naar het hiernamaals vinden. In Engeland worden begraafplaatsen, vooral die in de buurt van rivieren, meren of moerassen, beplant met wilgen om de geesten van de doden te beschermen.

Het verband van wilgen met water verwijst ook naar de maan godin van oude religies. Volgens een oude traditie wordt de wilg vereerd door de Roemeense zigeuners. Dit is het feest van Green George dat op 23 april plaats vindt. Een man die een krans van wilgentakken draagt, representeert het wezen van Green George die de vruchtbaarheid van het land waarborgt, net als het water. Tijdens de avond van het feest gaat iedereen zich voorbereiden. Een jonge wilg wordt gekapt en opgericht op de plek van de feestelijkheden, versierd met kleurrijke linten. In deze nacht verzamelen zich alle zwangere vrouwen rond de wilg. Iedere vrouw legt een voorwerp of een kledingsstuk aan de voet van de stam. Wanneer een blad op één van de voorwerpen valt, zal de eigenares met hulp van de wilgengodin een gemakkelijke bevalling hebben.

Green George

Tijdens de schemering van 23 april verschijnt Green George in al zijn pracht. Hij slaat drie spijkers in de boomstam, trekt ze er weer uit, en gooit hen in het water van de plek waar de wilg vandaan komt. Dit gebeurt allemaal om de gunsten van de watergeesten te wekken. Vervolgens wordt de boom naar het water gebracht, in het water gedompeld om hem door de watergeesten te laten zegenen. Terug op de plek van het feest wordt hij weer opgericht. Er wordt gedronken, gegeten, plezier gemaakt en gedanst als dank aan de wilg en de watergeesten.

Volgens de Keltische boomkalender zijn wilgenmensen (maart) mooi, melancholiek, attractief en empatisch. Zij houden van alles wat mooi en smaakvol is en reizen graag. Zij zijn dromers en tegelijk rusteloos. Zij zijn gemakkelijk te beïnvloeden, maar houden er niet van om naar de pijpen van anderen te dansen.

Bij de Grieken staat de wilg in verband met de watermagie van de godin Helige. Helicon was de rivier die rond de Griekse berg Parnassus kronkelde en was gewijd aan de muzen. Zeus en Hera zouden onder een wilg geboren zijn. zwarte wilg (Salix nigra)

De zevende dag van het Joods loofhuttenfeest heet wilgendag en in Rusland noemt men Palmzondag wilgenzondag. In de Bijbel is de wilg een treurboom. Judas zou zich opgehangen hebben in een wilg en Jezus zou geslagen zijn met wilgenroeden.

Heksen en spoken zouden in wilgen wonen. Honingzwammen die op het verrotte hout van oude, geknotte wilgen groeien, lichten op in het donker zodat deze spookachtig lijken.

Volkswijsheid: door wilgenbladeren in het eerste badwater van de baby te doen, wordt het kind beschermd tegen ziektes.

Geneeskrachtige werking

Het medisch gebruik van wilgenbast is eeuwenoud en staat al vermeld in antieke teksten uit Assyrië, Sumerië en Egypte als remedie tegen pijn, ontstekingen en koorts. Hippocrates schreef al over de medicinale werking in de vijfde eeuw v.o.j. Voor de native Americans was het een standaard medicijn.

Aan het einde van de achttiende eeuw werden in West Europa de medicinale eigenschappen van de wilg vastgesteld. De belangrijkste geneeskrachtige stof werd in 1828 ontdekt. Deze stof bestaat uit bitter smakende kristallen, de salicine. In iets veranderde vorm als salicinezuur was het een werkzaam middel tegen pijn, helaas met sterke bijverschijnselen zoals braakneigingen en maagbloedingen. In 1874 werd, samen met het isoleren van spireazuur (salicylzuur) uit moerasspirea, de weg vrij voor de hieruit vervaardigde stof acetylsalicylzuur, het ASS. Dat werd aspirine, een middel tegen koorts, pijn en ontstekingen en zelfs om een hartinfarct te voorkomen. Inmiddels wordt deze stof synthetisch vervaardigd.

Wilgenbast werd inwendig gebruikt bij hoofdpijn, griep, kiespijn, rugpijn, jicht, artritis, reuma, maag-darmklachten, (chronische) diarree en koorts. Ook pijnlijke spieren en gewrichten hebben baat bij Wilgenbast. Uitwendig bij zweetvoeten en slecht genezende wonden. Sinds de ontdekking van acetylsalicylzuur speelt wilgenbast niet meer zo'n grote rol in de 'moderne' geneeskunde. Wel wordt wilgenbast nog gebruikt om afhankelijkheid van synthetische aspirine en andere ontstekingsremmers te verminderen. Wilgenbast heeft daarnaast als voordeel dat het milder voor de maag is dan synthetische aspirine.

In oude kruidenboeken van de Grieken Hippokrates en Dioskurides werden wilgenpreparaten als middel tegen koorts beschreven.

Omdat wilgen in vochtige gebieden met veel muggen groeien, dacht men ook een middel te hebben tegen malaria. En wat denk je? Ze hadden gelijk, het hielp! Wilg werd dan ook wel gebruikt als een alternatief voor de dure Cinchonabast (Quinine) bij de behandeling van malaria.

Plantaardige pijnmiddelen worden vaak beter door het menselijke lichaam verdragen dan synthetische. Wilg wordt tegenwoordig in plantages verbouwd om van bast en hout een natuurlijk pijnmiddel te vervaardigen.

De bast bevat:

• salicine (salicylzuur ontstaat pas in de lever na een stofwisselings-proces in het lichaam). Heeft vooral een pijnstillende werking. De vermindering van de pijn door wilg zet langzamer in dan synthetische aspirine, maar de werking houdt wel langer aan.
• catechine taninne (wilg bevat een zeer hoog gehalte aan deze looistoffengroep)
• flavonoide glycosiden zoals quercetine, rutine etc.

Naast de ontstekingsremmende werking, is er ook de pijnstillende en diuretische (vochtafdrijvende) werking van wilg. Ook bij hoofdpijn en bij milde menstruatiepijnen. Het kruid laat zich heel goed mengen met andere kruiden die voor deze aandoeningen worden gebruikt.

Wilgenbast is efficiënt bij het bestrijden van infecties die gepaard gaan met hoge koorts (in veel gevallen is koorts een zinvolle manier van het lichaam om zelf een infectie te bestrijden), maar bij te hoge koorts moet men echter ingrijpen. Wilgenbast lijkt een positief effect te hebben bij de ontstekingsfase van auto-immuniteitsaandoeningen.

Wilg heeft een zeer goede werking bij ontstekingen van de spijsverteringsorganen, vooral die van de maag. Omdat de Wilg meerdere inhoudsstoffen kent, zal het aanwezige salicine minder negatief uitwerken op het maagslijmvlies dan bijvoorbeeld aspirine. De taninnen (looistoffen) bijvoorbeeld voorkomen schade. Salicine kan ook worden ingezet om worminfecties te bestrijden. De taninnen in Wilg helpen bij diarree.

Let goed op!!! Zoals alle kruiden is Wilgenbast een serieus geneesmiddel! Wilg is geen middel dat zomaar oneindig lang gebruikt kan worden. Dit kan leiden tot pijn in de spijsverteringsorganen, net als bij aspirine, alleen treden deze verschijnselen bij aspirine al veel eerder op. Een maximaal gebruik van 6 weken en niet langer. Wilg mag niet worden gebruikt door kinderen onder de 12 jaar. Mensen die slecht reageren op aspirine moeten Wilg ook vermijden.

Gebruik Wilg niet samen met bloedverdunnende reguliere medicijnen zoals warfarine, reguliere diuretica, aspirine en NSAID’s (zoals ibuprofen en naproxen). Soms komt diarree voor na het gebruik van Wilg en bij zware overdoseringen en veel te lang gebruik in zeer zeldzame gevallen, misselijkheid, duizeligheid, oorsuizingen, vermoeidheid, verwarring, zwarte ontlasting en het makkelijk ontstaan van blauwe plekken. Alcoholgebruik kan de bloedverdunnende eigenschappen van wilg versterken. Wilg kan beter vermeden worden tijdens de zwangerschap en de borstvoeding.

Witte Wilgenbast infusie

De meest eenvoudige manier om Wilg als medicijn te gebruiken is het maken van een infusie (aftreksel in kokend water) uit Witte Wilgenbast.

• Kook 3 theelepels Wilgenbast in 750 ml. water. Bast moet altijd gekookt worden anders geeft het zijn werkzame stoffen niet af. Kook het water met de bast erin ongeveer 5 minuten goed door. Na 5 minuten van het vuur afhalen, afgieten via een zeef en overdoen in een pot.
• Beslist niet langer dan 5 minuten koken als je het als infusie inwendig wilt gebruiken omdat je dan stoffen los maakt uit de bast die je niet wilt. Je kunt de thee zo drinken maar je kan er ook een lepeltje rietsuiker of honing in doen.
• Max. 3 kopjes per dag. Eventueel bij koude rillingen combineren met gember en honing.
• Deze thee kan ook koud gedronken worden, neem kleine slokjes.

Een infusie van wilgenbladeren heeft een kalmerend effect bij nerveuze slapeloosheid. Wilgenbladeren zijn een oud huismiddel bij vet haar en roos. 1 Eetlepel wilgenbladeren met kokend water overgieten en laat afkoelen. Te gebruiken als haarspoeling.

Opgepast:

• Niet voor kinderen onder de 12 jaar.
• Niet voor zwangere of zogende vrouwen.
• Niet gebruiken bij maagdarmzweren, bloedstollingsstoornissen of bij gebruik van bloedverdunners.
• Niet gelijktijdig met alcohol of kalmerende middelen.
• Niet voor mensen met een gevoelige maag.
• Raadpleeg bij klachten altijd een arts en informeer de arts bij combineren met behandeling/medicatie

Magische toepassing

Aan de Wilg is altijd al een sterk magische kracht toegeschreven. Bij de Germanen was de boom een symbool van de dood. Heksen zouden in de kruinen van de wilgen rusten. Vroeger maakte men fluitjes uit wilgenhout om heksen en duivels te verjagen.

Een gebruik bij voodoo-praktijken is een knoop leggen in een wilgentak. Daarmee zou men op afstand iemand anders in het nauw kunnen drijven.

De wilg is symbool van vruchtbaarheid door zijn weelderige groei, maar ook van ongelukkige liefde, dood en het dodenrijk (treurwilg). De Germaanse god Vidharr woonde in een wilgenbosje. Bij de Kelten is de wilg gewijd aan de godin Cerridwen.

Heksen en spoken zouden in wilgen wonen. Honingzwammen die op het verrotte hout van oude, geknotte wilgen groeien, lichten op in het donker zodat deze spookachtig lijken.

Zweedse vrouwen plukken op 1 mei wilgentakken die ze in de stal ophangen om het vee te beschermen.

De Wilg is een boom van de heksen en is gebruikt in vruchtbaarheidsmagie voor zowel verhoging van de vruchtbaarheid als vermindering. Hij wordt geassocieerd met eb en de getijden, met water en met magie. Hij is heilig voor de Onderwereldgodinnen en symboliseert transformatie, regeneratie en wedergeboorte. Elven en watergeesten wonen vaak bij Wilgen en daarom worden Wilgen vaak beschouwd als “spookbomen”.

Steel en handvat van de bekende heksenbezem zijn traditioneel gemaakt van de es en berk, bij elkaar gebonden door wilgentakken. Van wilgentakken worden toverstaven gemaakt. Zij bevorderen intuïtie, dromen, visioenen en inspiratie voor kunstenaars. Zij hebben ook een positieve invloed op ongewenste gevoelens zoals depressies. Van wilgenhout worden ook hangers en broches gemaakt, voorzien van runentekens. Zij zouden voor een emotioneel evenwicht zorgen.

Een takje of blad van een wilg onder het hoofdkussen gelegd zorgt voor betekenisvolle dromen.

• Vijfde medeklinker van het Ogham-alfabet - Saille
• Planeet: maan
• Element: water
• Symboliek: resonantie en harmonie
• Kristal: Maansteen
• Vogels: Havik, Sneeuwuil
• Kleur: zilver

Ook bekend als de boom van onsterfelijkheid vanwege zijn vermogen om weer groeien uit een gevallen tak in vochtige grond.

Een magische staf gemaakt van Wilgenhout heeft veel toepassingen:

Slaap ermee en heb levendiger dromen, gebruik het om de maan neer te halen, geeft bescherming voor onderwereldreizen.

Wilg is de kruid dat met bergkristal werkt om de steen op te laden en beschermende helende deugden te geven.