Venkel zaad (Zoet) – Biologisch
- Nederlandse naam: Venkel (Zoet)
- Volksnamen: Bladvenkel, Fienkel, Finekum, Foilli, Hofvenneken, Knolvenkel, Roomse Venkel, Russische Anijs, Windzaad.
- Botanische naam: Fructus foeniculi var. dulcis
- Plantdeel: Zaad
Zoete venkel bevat 1,5-3% etherische olie. (80-95% anethol, 1% fenchone en weinig estragol)
Zoete venkel kan in principe worden gebruikt zoals de bittere venkel. De bittere venkel wordt meer beschouwd als medicijnvenkel terwijl de zoete als een kruidenvenkel wordt gezien.
In de volksgeneeskunde kent men de toepassing van venkel bij zogende vrouwen, als oogwater (vermoeidheid van het oog) en samen met honing als een geheim onder zangers tegen heesheid (venkelhoning).
Zoete venkel is vooral populair bij kinderen (samen met komijn, anijs in een zeer verdunde vorm).
Venkel – Foeniculum / Foeniculi
De Romeinen noemden de plant al bij de huidige geslachtsnaam 'Foeniculum', wat 'hooi' betekent (foenum). In de Middeleeuwen werd dit verbasterd tot 'Fanculum'.
Venkel kan een hoogte van zestig centimeter tot twee meter bereiken. De breedte is ongeveer anderhalve meter. Het is Schermbloemige uit de Peterseliefamilie. Venkel komt oorspronkelijk uit het Middellandse Zeegebied. Een stevige en sterk geurende, kortlevende overblijvende plant met een overdaad aan kleine stevige groengele aromatische vruchtjes met een dropachtige smaak. Uit een stevige wortel groeit een ronde, fijngegroefde, holle en rechtopstaande stengel. De bladeren zijn drie - tot viervoudig geveerd en eindigen in tere, blauwgroene, bijna draadvormige slippen. De veelstralige schermen van gele bloemetjes worden drukbezocht door insecten.
De geur van de vruchten lijkt op anijs. De ovaalronde zaden bezitten ribben. Ze komen laat in de zomer en hebben een sterke smaak. De bladen zijn zacht en rafelig en doen aan reuzehanden denken. De gehele plant heeft een lekkere aromatische geur die heel kenmerkend is. De fijngegroefde stengels zijn stevig als ze jong zijn, maar worden hol als ze ouder worden. De combinatie anijszaad, kervel en peterselie benadert het meeste de smaak van venkel.
Historie
In de zeventiende eeuw, was venkelthee voor de armen die amper geld hadden voor brood de manier om honger te verdrijven.
Vuur om mee te nemen
Voor de uitvinding van de lucifers kwam het volgende gebruik nog wel voor in Griekenland. Venkelstengels van ongeveer 150 cm lang en 9 cm dik, werden ingepakt in wat harde schors. Het hart van de stengel bestond uit wit merg, dat na uitdrogen als tondel diende en langzaam opbrandde zonder schade aan de bast te veroorzaken. Op deze manier bracht men vuur van de ene plaats naar de andere.
Venkel werd gecultiveerd door de Romeinen als groente en voor het geurige zaad. De Romeinse gladiatoren gebruikten Venkel als stimulerend middel en succesvolle gladiatoren werden met het kruid gekroond. Plinius de Oudere had zoveel vertrouwen in de medicinale kwaliteiten van het kruid, dat hij het voorschreef in niet minder dan 22 recepten. Karel de Grote beval het kweken van Venkel op alle keizerlijke landbouwbedrijven.
Dioscorides noemde de plant 'marathron'. Volgens hem bevorderde zowel de zaden als het groene kruid de melkvorming. Ook beschouwde hij het als een urinedrijvend middel en was het volgens hem ook een antigif tegen slangenbeten.
Net als veel andere aromatische Schermbloemigen werd Venkel beschouwd als een antidemonisch middel. In de Angelsaksische 'negenkruidenzegen' worden Kummel en Venkel als zeer machtige kruiden gezien. In de Middeleeuwen werd Venkel samen met Sint-Janskruid en andere kruiden gebruikt tegen hekserij en andere kwade invloeden. Het werd veel gegeten tijdens de Vastenmaand bij gezouten vis. Tijl Uilenspiegel kreeg wat Venkel als geboortegeschenk om de duivel te helpen verjagen. Het was in deze periode een echt huismiddel.
Dodoens prees Venkel uitgebreid in zijn kruidenboek anno 1554 voor de melkvorming, bij pijn in de nieren, als menstruatiebevorderend kruid, als diuretisch middel etc.
Venkel werd het middel tegen alle kwalen genoemd. Het behoorde tot de negen kruiden tegen de negen oorzaken van ziekten. Het zou verjongend zijn, de liefde opwekken en het is een middel om slank te worden. Het maakte een einde aan de hik en het hergaf na ziekte een gezonde gelaatskleur.
Culpepper combineerde het graag met vis. Dit wordt nog steeds gedaan in het Zuiden van Europa. Ook de zaadjes worden nog steeds gebruikt bij het bakken van brood en koekjes. De Romeinse bakkers legden takken venkelgroen onder de broden bij het bakken om het brood een plezierige smaak te geven. De zaadjes van venkel worden van oudsher gebruikt bij het inmaken van augurken en komkommers. Culpepper noemde het als tegengif van paddenstoelen-vergiftiging.
Folklore
Bij de Oude Grieken speelde Venkel een zekere rituele rol. Zo droegen de deelnemers aan de Attische mysteriën o.a. kransen van Venkelloof. Volgens een Griekse mythe maakte de Titaan Prometheus, tegen de wil van de goden, de mens met vuur bekend. Hij stal het uit de Olympus, de verblijfplaats der Goden, en bracht het gloeiende kooltje verpakt in een Venkelstengel, bij de mensen. De reactie van de Zeus was niet mals. Prometheus werd door Hephaestus vastgeketend aan de Kaukasus en elke dag kwam er een gier om zijn lever op te eten, die 's nachts weer aangroeide. Uiteindelijk doodde Heracles de gier en mocht Prometheus terug de Olympus binnen komen.
De Bacchusstaf, die gebruikt werd in de Dionysische rituelen, was vaak gemaakt van een Venkelstengel met Pijnboomkegels aan de uiteinden.
Magisch gebruik
In de tuin om het huis zorgt de venkelplant voor bescherming. Als je een stukje venkel in je linkerschoen doet, zullen teken niet in je benen bijten. Venkel wordt ook opgehangen aan deurposten en in ramen om boze geesten te weren. Je kunt voor bescherming ook venkelzaden bij je dragen. Venkel wordt ook gebruikt in reinigingszakjes en in helende mengsels.
Venkel werd zeer geschikt geacht als afweermiddel tegen hekserij. Het werd daarom in de sleutelgaten van de slaapkamers gestopt en er werden slingers van gevlochten (handig als je maar een kamer hebt voor het hele gezin...) om boven de deuren te hangen op de avond voor midzomerfeesten, het moment dat de heksen het meest actief waren.
Geneeskrachtige toepassing
Venkel zaad is een zeer gewaardeerd kruid vanwege de smaak en de heilzame eigenschappen op de spijsvertering en de luchtwegen. Daarnaast wordt het al van oudsher gebruikt om de melkproductie te stimuleren bij vrouwen tijdens het zogen. De meest gebruikte toepassingsvorm is een infusie (thee).
Bereiding:
Voor 1 kop thee 2 à 3 theelepels heel of gekneusd zaad overgieten met gekookt water en 10 minuten laten trekken.
Gebruik:
3 koppen thee per dag.
Waarschuwing:
Niet in hoge dosis tijdens de zwangerschap gebruiken, wegens stimulerend effect op de baarmoeder. Venkel is menstruatiebevorderend.
Eigenschappen van Venkel
Venkel gaat goed samen met Karwij, Dille en Fenegriek voor klachten van de spijsvertering. Tegen winderigheid en bevordert de productie en afvoer van gal.
Venkel is slijmoplossend, ontstekingsremmend en krampwerend op de luchtwegen. Voor de bronchiën samen met Zoethout, Klaproos, Heemst, Kaasjeskruid e.d.
Venkel met Dille en Anijs is krampwerend voor maag en darmen. Veilig en smakelijk in kinderdrankjes en als hoestdrankjes.
Venkel is krampstillend (ook van ingewanden). Ook geschikt voor baby's.
Recepten
Moedermelkaanmaak stimuleren
Drink een kwart liter venkelthee per dag. Deze thee is ook als oogwassing te gebruiken. Neem een theelepel venkelzaad en laat dat zachtjes koken op een kwart liter water. Voor de melkvloed combineert het goed met Anijs en Dille.
Oogaandoening
Infusie van de venkelzaden is bruikbaar als kompres tegen bindvliesontsteking
Maak een infuus (20-60 minuten laten trekken) door een theelepel venkel op een kwart liter water te laten meekoken.
Culinaire toepassing
De zaadjes van venkel zijn lekker bij eend, kip en visgerechten. In Italië worden venkelzaadjes in brood verwerkt. Het zaad is ook te verwerken in koekjes of scones.
Cosmetische toepassing
Venkel ooglotion
Neem 30 gram venkelzaad en vijf deciliter gezuiverd water. Laat de zaadjes 20 minuten zachtjes koken in het water. Zeef en laat het afkoelen. Giet het in een flesje. Breng de lotion met watten op je ogen aan.
