Sparrennaalden – biologisch
- Nederlandse naam: Fijnspar
- Andere namen: Kerstboom, Spar, Sparreboom.
- Botanische naam: Picea abies
- Herkomst: Polen
- Plantdeel: Naalden (Folia pini)
Orde: Coniferales (Coniferen)
Familie: Pinaceae (Dennenfamilie)
Geslacht: Picea (Spar)
Rijk aan vitamine C (5x meer dan in citroenen) en vitamine A. Van nature vol antioxidanten, shikiminezuur en suramine.
Let op! Niet gebruiken als je zwanger bent, zwanger wilt worden of borstvoeding geeft.
Fijnspar – Picea abies
De Fijnspar (Picea abies) is een boom uit de dennenfamilie (Pinaceae). Het is een conifeer inheems in Noord- en Centraal-Europa. Een volwassen fijnspar kan tot 50 meter hoog worden.
De kroon van de Fijnspar is smal en kegelvormig. Sparren uit lager gelegen gebieden hebben meestal bredere kronen (minder zware sneeuwlast). De takken zijn grotendeels horizontaal, maar in het bovenste deel omhoog gericht. Bij oudere bomen gaan de takken een beetje hangen. De schors is glad en roodachtig bruin van kleur. Met het ouder worden wordt de schors donker paarsachtig.
De naalden zijn aan alle zijden donkergroen en staan rondom de twijg. Ze zijn stijf en scherp gepunt en hebben een vierkantige doorsnede en worden 1 tot 2,5 cm lang. Ze staan op kleine, bruine, steelachtig verlengde naaldenkussentjes (kenmerk van alle sparren). De naalden staan radiaal op de twijgen, behalve op twijgen in de schaduw, waar ze aan de onderzijde staan. Naalden kunnen 5 tot 7 jaar oud worden.
Hoe beschermen naaldbomen zich tegen de kou?
Wintergroene naaldbomen hebben een heel bijzondere strategie ontwikkeld om ongeschonden de winter door te komen. Omdat ze hun blaadjes niet laten vallen zoals loofbomen dat doen, hebben ze een andere methode gevonden. Ze bedekken hun naalden met een dikke laag was. Zo zijn ze beschermd tegen de kou. De naalden zijn ook robuuster dan de bladeren van loofbomen, ze hebben een steviger weefsel en verdampen veel minder water. Dit beschermt ze tegen uitdroging en kunnen ze veel beter tegen de vrieskou.
De Fijnspar komt voor in grote delen van Eurazië. In de Alpen komt hij voor tot ongeveer 2000 meter. In Nederland is de boom niet inheems. Ze is massaal aangeplant in de tijd van de herbebossing, eind 19e begin 20e eeuw, meestal in productiebossen. De fijnspar wordt in de bosbouw gebruikt voor timmerhout (vuren) en papierproductie. Uit de harsblaren op de stam en de takken wordt terpentijn gewonnen.
Fijnspar. Natuurlijk verspreidingsgebied: groen. Aangeplant verspreidingsgebied: oranje.
De Fijnspar kan wel 600 jaar oud worden. De (mogelijk) oudste boom ter wereld – Old Tjikko – is een fijnspar in Fulufjäll in Zweden. De ouderdom van het wortelstelsel van deze boom werd in 2008 geschat op 9555 jaar en is genetisch identiek aan de boom erboven.
Het hout dat gewonnen wordt uit de fijnspar is vurenhout. Het vurenhout wordt door snaarinstrumentmakers beschouwd als een bron van klankhout. Een vorm van de boom genaamd Haselfichte (hazelspar) groeit in de Europese Alpen en is door UNESCO erkend als immaterieel cultureel erfgoed. Het hout van de Haselfichte werd door Stradivarius gebruikt voor het bouwen van zijn instrumenten.
De boom is de bron van sparrenbier. Sparrenbier werd ooit gebruikt om scheurbuik te voorkomen en zelfs te genezen. Dit vanwege het hoge vitamine C-gehalte van de sparrennaalden. Sparrennaalden kan als thee worden gedronken en de jonge scheuten kunnen zelfs rechtstreeks van de boom worden gegeten als ze lichtgroen en nieuw zijn in het voorjaar.
Sparrenscheuten zijn in de traditionele Oostenrijkse geneeskunde inwendig (als siroop of thee) en uitwendig (als baden, voor inhalatie, als zalven, als harstoepassing of als thee) gebruikt voor de behandeling van aandoeningen van de luchtwegen, de huid, het bewegingsapparaat, maagdarmkanaal en infecties.
Sparrennaalden worden al duizenden jaren in Finland gebruikt als voedingssupplement.
Culinaire toepassing
Sparrenbier
Sparrenbier werd ooit gebruikt om scheurbuik te voorkomen en zelfs te genezen. Dit vanwege het hoge vitamine C-gehalte van de sparrennaalden.
- 500 gram jonge Sparrenscheuten (ongeveer 10 cm. lang)
- 400 gram Rietsuiker
- 120 gram donkere Ahornsiroop
- 5 liter Water
- Biergistcultuur
- 5 geplette Jeneverbessen (optioneel)
- 25 gram Hopbloemen (optioneel)
Pluk de Sparrenscheuten vanaf half mei tot begin juni als ze ongeveer 10 cm. lang uitgelopen zijn.
Spoel de scheuten goed af met koud water en kook ze (eventueel samen met de Jeneverbessen en de Hopbloemen) een half uur in het water. Afdekken met een deksel tijdens het koken. Zeef het sparrenvocht als het nog warm is en los er de Ahornsiroop en de suiker in op. Zo nodig nog even bijverwarmen. Doe het mengsel in een grote ruime (gedesinfecteerde) fles. Voeg als het lauw is de biergistcultuur er bij en goed mengen. Span een stukje stof over de halsopening. Laat het 6 dagen op constante kamertemperatuur fermenteren. Pas op dat het bier niet de fles uit schuimt, dus kies een royale fles.
Filter de vloeistof na de zes dagen, doe het terug in de grote fles en laat het verder nog vier dagen met een waterslot op de fles verder fermenteren. Steriliseer beugelflessen door deze 30 minuten te koken in water en vervolgens ondersteboven af laten koelen. Filter het biermengsel weer en bottel het in de beugelflesjes. Een week koel wegzetten en het bier is klaar om te drinken.
Magische toepassing / Mythen en Legenden
De energie van de Sparrenboom komt overeen met de planeet Jupiter en het element Aarde. Sparrennaalden kunnen als wierook worden gebruikt om een negatieve sfeer op te heffen. Als roken niet geschikt is, probeer ze dan te laten sudderen is water. De etherische olie van Spar en Den kan ook worden gebruikt.
Sparrenbomen symboliseren onsterfelijkheid, de lange termijn visie en situaties doorzien.
Sparhars kan worden gebruikt om een spreuk te "verzegelen", of als fixeermiddel voor elk magisch werk.
Naalden van Zilverspar kunnen worden verbrand voor ceremonies om moeder en baby te zegenen. Of maak ze nat en gebruik ze om water over moeder en baby te sprenkelen (de meeste geboortecentra houden er niet van dat er dingen in hun kamers worden verbrandt).
Gebruik dennenbomen en dennentakken als decoratie voor uw midwintervakantie.
De meeste soorten uit de Dennenfamilie kunnen door elkaar worden gebruikt voor magisch gebruik, en ze produceren allemaal hars. Gebruik je intuïtie als je een soort die niet inheems is in jouw gebied wilt vervangen door een soort die dat wel is.
De spar werd in veel culturen vereerd als een beschermende en medicinale boom. De mystieke connectie met deze boom was zo diep dat we nog steeds delen van het oude geloof in onze rituelen en in ons vocabulaire kunnen terugvinden. Een goed voorbeeld is de gewoonte om op 24 december een kerstboom in huis te zetten, omdat het rond deze tijd was dat veel Indo-Europese volkeren de winterzonnewende (Jule) vierden. Vanwege de terugkomst van de zon was het een festival dat de overwinning van het licht op de dood vertegenwoordigde. Tijdens het Yule-festival en de twaalf heilige nachten waren groenblijvende bomen, zoals de spar, bijzonder populair als symbolen van wedergeboorte. Het christelijke kerstfeest symboliseert ook het begin van een nieuw leven. Dus latere christelijke lichtvieringen vermengden zich met de oude culten. Het versieren van de kerstboom is een herinnering aan de offers die ritueel werden gebracht tijdens de winterzonnewende.
De Grieken droegen de spar op aan Poseidon, de god van de zee, omdat sparrenhout vaak werd gebruikt om scheepsmasten van te maken. De Klabautermann die volgens zeggen over de schepen dwaalde, is eigenlijk een beschermende geest van het bos die met de sparrenmast op het schip kwam. De Klabautermann werd zeer gevreesd door de zeelieden want nam hij wraak voor de roof van de spar en ontvoerde zeelieden.
In de Noord-Aziatische mythologie komt de spar vaak voor als de "wereldboom", vergelijkbaar met de Yggdrasil-es in de Edda.
Geneeskrachtige toepassing
Naast het culturele belang heeft de spar altijd een grote rol gespeeld als geneeskrachtige plant. Er werd gezegd dat de spar in staat was om menselijke ziekten aan te pakken. De spar was vooral populair bij aandoeningen van de luchtwegen en reumatische klachten. De mogelijkheden zijn zeer divers: van klassieke sparrennaaldenthee tot sparrennaaldenbad tot sparrenharszalf.
Eigenschappen: Pijnstillend, antibacterieel, antischimmel, ontstekingsremmend, antimicrobieel, antioxidant, antiseptisch, antitumor, antitussivum, antiviraal, aromatisch, samentrekkend, decongestivum, ontgiften, ontsmettingsmiddel, diureticum, slijmoplossend middel, immunomodulerend, verbetert de bloedsomloop, verkwikkend, lymfatisch, ontspannend, verlicht nerveuze uitputting en vermoeidheid, verlicht pijnlijke spieren, herstellend.
Rijk aan vitamine C (5x meer dan in citroenen) en vitamine A. Van nature vol antioxidanten, shikiminezuur en suramine.
Dennen- en Sparrennaaldenthee bij verkoudheid
Neem een theelepel met fijngehakte naalden, giet er 250 ml kokend water over, dek af (zodat de kostbare vluchtige olie niet vervliegt) en laat tien minuten staan. Zeven en naar smaak zoeten met honing. Een zogenaamde French Press is hierbij handig. Dan hoef je niet te zeven maar druk je eenvoudig de zeef naar beneden en schenken maar.
Dennen- en Sparrennaaldenthee hebben een ontspannend en slijmoplossend effect, laten je gemakkelijker slijm ophoesten en maken de neus weer open. Ze versterken ook je immuunsysteem. Sparren- en dennennaaldthee doodt ook parasieten.
Sparren- en dennennaaldenthee is een van de krachtigste antioxidanten die de mens kent en het is een superfood. Je kunt de jonge scheuten zo van de boom plukken en opeten.
